بررسی الگوهای استعدادیابی ورزشی

بررسی الگوهای استعدادیابی ورزشی

چكيده

فراگير شدن ورزش و اهميت جايگاه آن در مناسبات بين المللى توجه فراوانى را از ناحيه ى دولت ها متوجه اين پديده ساخته است.موفقيت كشور ها در ميادين بين المللى ورزش علاوه بر تاثيرات اجتماعى و اقتصادى،نمادى از اثبات و توانمندى هاى همه جانبه ى آن كشور ها محسوب مى شود و يكى از علل سرمايه گذارى بالاى كشور ها در ورزش قهرمانى و حرفه اى، از اين مورد نشأت مى گيرد. فرآيند كشف ورزشكاران مستعد، براى شركت در برنامه ى تمرينى سازماندهى شده، از مهم ترين موضوعاتى است كه امروزه در ورزش مطرح است.

اين مقاله با مرورى بر مطالعات صورت گرفته در حوزه ى استعداد يابى ورزشى به چالش ها، تنگناها و كمبود هاى موجود در مسير استعداديابى علمى اشاره دارد.جست و جوى مقالات در پايگاه هاى اطلاعاتى معتبر مانند PubMed و Science و همچنين SCOPUS و Springer با جست و جوى كلمات استعداديابى در ورزش، شاخص هاى استعداديابى در ورزش (ذاتى و اكتسابى) و الگوهاى استعداديابى انجام و بررسى نهايى روى بيش از ٦٠ مقاله صورت پذيرفت.

مطالعات حوزه ى استعداديابى ورزشى نوپا بوده و هنوز الگوى مشخص و همه جانبه اى كه در برگيرنده ى همه ى ابعاد باشد، ارائه نشده است.

 تعداد معدودى از الگوها تاثير شاخص هاى ذاتى مانند ژنتيك را در شناسايى استعداد ورزشى مناسب مى دانند، در حالى كه بيشتر پژوهش ها الگوهايى كه مبتنى بر ارزشيابى مهارت بعد از آموزش هستند، تعيين كننده مى دانند. دسته ى شايان توجه ديگرى از مطالعات همزمان با در نظر گرفتن شاخص هاى مهارتى، بر شاخص هاى حوزه هاى فيزيولوژيكى، آنتروپومتريكى، بيومكانيكى و روانى نيز تكيه دارند.* استعداديابى ورزشى، الگوهاى استعداد يابى، شاخص هاى استعداديابى، ورزشكاران، هنجاريابى ورزشكاران نخبه.

مقدمه

 امروزه موفقيت در ميادين بين المللى ورزش شاخص توسعه و پيشرفت ملت ها است. با نگاهى اجمالى به كشور هايى كه در صدر جداول مدالى بازى هاى جهانى و المپيك قرار دارند، مشخص مى شود اين كشور ها نه تنها در حوزه ى زيرساخت هاى ورزش، بلكه در ساير حوزه هاى اجتماعى، اقتصادى و سياسى توسعه يافته هستند. لازمه ى موفقيت پايدار در ميادين بين المللى ورزش توجه ويژه به امر پشتوانه سازى است.

 طبيعى است پشتوانه سازى كارآمد از طريق توجه صحيح به روش هاى علمى استعداديابى ميسر است. استعداديابى ورزشى فرآيند كشف قابليت هاى بالقوه ى ورزشكاران و تعيين انطباق اين قابليت ها بر پارامتر هاى اساسى و موثر در رشته هاى ورزشى مختلف است. به عبارتى ديگر استعداديابى ورزشى به معناى شناسايى و كشف آن دسته از قابليت هاى بالقوه ى افراد است كه قابليت پروراندن داشته باشند. استعداديابى بهينه در ورزش بايد الگويى كارآمد و همه جانبه ارائه دهد و تمام جزئيات را كه در نتيجه ى نهايى دخيل اند، به درستى لحاظ كند.

طى ساليان اخير در حوزه ى مطالعات استعداديابى سعى بر اين بوده است كه ابتدا شاخص هاى تعيين كننده در شناسايى ورزشكاران رشته هاى مختلف ورزشى به درستى مشخص شود؛ در ادامه هنجار ورزشكاران نخبه ى اين رشته هاى ورزشى به دست آيد تا امكان مقايسه ساير ورزشكاران با ورزشكاران نخبه فراهم شود و از اين طريق نسبت به مستعد بودن ورزشكاران تصميم گيرى شود.

همچنين برخى پژوهشگران صاحب نظر در حوزه ى استعداديابى ورزشى تلاش كرده اند الگوهايى مبتنى بر عوامل ذاتى و اكتسابى ارائه دهند تا از طريق آن غربالگرى اوليه اى از ورزشكاران صورت گيرد تا در مراحل بعدى بتوان با اطمينان بيشترى نسبت به هدايت ورزشكاران به سمت ورزشى كه احتمال موفقيت دارند، اقدام شود.

معضل اساسى در استعداديابى ورزشى كمبود روش ها و الگوهايى است كه پراكندگى زيادى را كه بين شاخص هاى موثر استعداديابى در حوزه هاى آنتروپومترى، بيومكانيكى،فيزيولوژيكى،روانى و مهارتى وجود دارد، به صورت مجموعه اى از توانايى هاى فردى در نظر گيرد. به عبارتى سهم همه ى پارامتر هاى اساسى و تاثير گذار در نتيجه، به طور صحيح ملاحظه شود.

طبيعى است روش يا الگويى كارآمد و همه جانبه مى تواند وحدت رويه اى علمى و معتبر براى شناسايى صحيح استعداد هاى ورزشكاران ايجاد كند. صرفه جويى در زمان، افزايش بازدهى مربيان، افزايش كيفيت ورزشكاران و علمى شدن تمرينات پيامد هاى مثبت روش ها و الگوهاى علمى استعداديابى است.

روش شناسى

در اين مطالعه ى مرورى كه از نوع توصيفى است، فرآيند با حست و جوى كلمات كليدى استعديابى در ورزش،شاخص هاى استعداديابى (ذاتى و اكتسابى) و الگوهاى استعديابى در مقالات پايگاه هاى اطلاعاتى معتبر مانند PubMed و Science Direct همچنين SCOPUS و Springer آغاز شد. سپس مطالعات داخلى، كه اغلب به تعيين شاخص هاى اثر گذار و هنجاريابى ورزشكاران نخبه پرداخته اند، رصد شدند. بررسى و مرور نهايى روى بيش از ٦٠ مقاله و ١٥ پايان نامه و رساله انجام گرفت. سپس نتايج بيش از ٣٠ مطالعه ى همراستا ارائه شد.

در ادامه به بررسى الگوهاى مطرح شده در استعداديابى ورزشى به همراه نتايج و دستاورد هايشان و احياناً كاستى هاى آنها پرداخته شده است. سپس به مطالعاتى كه به طور اختصاصى تر بر شاخص هاى استعداديابى رشته هاى ورزشى و هنجاريابى ورزشكاران نخبه، متمركز شده اند، پرداخته شده است.

در پايان مطالعات جديدى كه تلاش دارند روش ها و الگوهاى معتبر و همه جانبه ارائه دهند، مطرح شده است. الگو هاى نظرى متعددى براى شناسايى عوامل موثر بر عملكرد هاى ورزشى در گروهى از ورزشكاران،ارائه شده كه تعدادى از آنها يك دوره تمرين را نيز شامل مى شود. بيشتر الگوها، استعداد ورزشى را حاصل مجموعه اى از متغير ها در نظر مى گيرند؛ بنابراين شناخت درست اين متغير ها كمك مى كند تا فرآيند استعداديابى ورزشى با توفيق بيشترى همراه شود.

الگو هاى استعدايابى ورزشى

– الگوى بار و ايور (١٩٧٥)

الگوى پنج مرحله اى بار و ايور ـ١ (١٩٧٥) با ارزشيابى خردسالان ١٠ تا ١٢ ساله بر اساس متغير هاى پيكرشناسى، فيزيولوژيكى، روانى و عملكرد ورزشى آغاز مى شود. با تعيين ضريب براى ارزشيابى هاى انجام گرفته جهت وزن دهى پارامترها ادامه پيدا مى كند. سپس ظرفيت و پاسخ به سختى تمرينات با شركت دادن افراد در يك دوره تمرينى كوتاه مدت ارزيابى مى شود. در مرحله ى بعد تاريخچه ى خانوادگى فرد به لحاظ قد و قامت و سابقه ى ورزشى بررسى مى شود و در نهايت يك معادله ى رگرسيون (پيشگويى) بر اساس اطلاعات حاصله محاسبه مى شود.

1ـ Baur & Ewer

– الگوى گيمبل  (١٩٧٦)

الگوى سه مرحله اى گيمبل (١٩٧٦) با ارزيابى عام شاخص هاى فيزيولوژيكى افراد ١١ تا ١٣ سال شروع شده، سپس شاخص هاى آنتروپومترى ارزيابى شده و در نهايت انگيزه ى ورزشكاران بررسى مى شود. در الگوى گيمبل (١٩٧٦) شاخص هاى بيومكانيكى به عنوان پارامتر موثر در عملكرد جايى ندارد. همچنين در حوزه ى شاخص هاى روان شناختى تنها انگيزه را مدنظر قراد مى دهد، در حالى كه نقش ساير پارامترهاى روانى مانند اعتماد به نفس، تمركز، روحيه ى رقابت جويى و تصوير سازى ذهنى را ناديده گرفته است.

ـ Gimbel

– الگوى جونز و واتسون (١٩٧٧)

الگوى جونز و واتسون (١٩٧٧) تنها بر متغير هاى روان شناختى تمركز دارد و مراحل آن با تعريف يك عملكرد ورزشى خاص شروع مى شود، سپس براى ارزيابى عملكرد، پارامتر هاى روانى انتخاب مى شوند؛ سپس از طريق رگرسيون چند متغيره به پيشگويى مى پردازد. در اين الگو نقش شاخص هاى فيزيولوژيكى، بيومكانيكى، آنتروپومترى و مهارتى احاظ نشده است.

– Jones & Watson

– الگوى استعداديابى جرون (١٩٧٨)

بر اساس نظريه ى جرون (١٩٧٨) نيمرخ هايى كه از ورزشكاران مستعد تهيه مى شوند، جامعيت لازم براى شناسايى استعداد هاى ورزشى واقعى را ندارند. روش پيشنهادى جرون شامل تعيين نيمرخ يك ورزشكار برجسته در يك رشته ى ورزشى خاص و سپس مقايسه ى شرايط افراد رده هاى سنى با نيمرخ ورزشكار برجسته است. اين الگو، همه ى شاخص هاى موثر بر عملكرد را لحاظ نمى كند.

ـ Geron

– الگوى استعداديابى مونت و كازورلا (١٩٨٢)

اين دو محقق كانادايى و فرانسوى الگوى گيمبل (١٩٧٦) را كامل تر كردند و آن را روى شناگران به آزمايش گذاشتند. آنها جزئيات مربوط به نحوه ى شناسايى متغير هاى پيكرى و فيزيولوژيكى را كه پيشگويى بايد بر اساس آنها صورت پذيرد، تعيين و دو مرحله براى استعداديابى شنا پيشنهاد كردند.نخست نيم رخ فيزيولوژيكى يك قهرمان برجسته در هر يك از شاخه هاى شنا تهيه كردند؛

در مرحله ى دوم، ثبات متغير هاى اين نيم رخ در تحقيقات طولى مشخص شد، سپس بر مبناى ضرايب حاصله افراد مستعد شناسايى مى شوند. اين پژوهشگران همانند گيمبل (١٩٧٦) يك دوره ى جبرانى را براى استعدادهايى كه ديرتر شكوفا مى شوند، پيشنهاد مى كنند.

 ـ Monte & Cazorla

– الگوى استعداديابى درك (١٩٨٢)

 اين الگو براى اولين بار شناسايى تيپ هاى بدنى مناسب در رشته هاى ورزشى گوناگون را مدنظر قرار داد و آمادگى جسمانى عمومى را بدون توجه به ورزش خاص، شاخص استعداديابى معرفى كرد؛ بدين معنى كه پيش بينى ميزان سازگارى و مهارت فرد در طول يك دوره برنامه ى تمرينى كوتاه مدت را به وضعيت سلامت عمومى، پيكرشناسى و ساختار بدن و ميزان اجتماعى بودن مرتبط ساخت.

الگوى درك (١٩٨٢)، با اينكه سعى داشت تمام شاخص ها در حوزه هاى مختلف را پوشش دهد، ولى تاثير پارامتر هاى فيزيولوژيكى و بيومكانيكى را ناديده گرفته است. ضمن آنكه رشته هاى ورزشى تخصصى پيش نياز هاى مربوط به هود را مى طلبند و توجه كلى به آمادگى جسمانى عمومى نمى تواند ملاك تشخيص همه جانبه اى باشد.

ـ Derek

– الگوى استعداديابى وودمن

اين الگو بر اساس اجراى مهارت بعد از آموزش شكل گرفت و اين ايده مطرح شد كه اساساً توجه به شاخص هاى ذاتى مانند ژنتيك نمى تواند عاملى تعيين كننده در شناسايى استعداد هاى ورزشى باشد. بلكه ورزشكاران بايد به سنى برسند كه بتوانند مهارت هاى ورزشى خاص هر رشته را آموزش ببيند و هنگام اجراى اين مهارت ها ارزيابى شوند.

ايده ى ملاحظه ى شاخص هاى مهارتى به عنوان شاخص استعداديابى با ارائه ى اين الگو تكامل يافت و تا به امروز بيشتر پژوهش هاى استعداديابى دنباله رو اين الگو بوده و همواره يه پارامتر مهارت به عنوان شاخصى كليدى تاكيد داشته اند.

ـ Woodman

-(١٩٨٥) الگوى استعداديابى راسل  (١٩٨٩)

در الگوى راسل (١٩٨٩)، ابتدا در پنج حيطه ى جسمانى، پيكرى، ادراكى_حركتى، روان شناختى و جامعه شناختى آزمون هاى پايه صورت مى گيرد، سپس  گزينش افراد مستعد بر اساس مقايسه با نتايج ورزشكارات نخبه و رده ى ملى  در اين آزمون ها صورت مى گيرد.

ـ Russell

جمع بندى

با تعقيب مطالعات در حوزه ى الگو هاى استعداديابى ورزشى سير تكاملى آنان به روشنى قابل تشخيص است. الگوهاى ابتدايى بيشتر بر شاخص هاى ذاتى مانند ژنتيك استوار بودند و پارامتر هاى بسيار مهم ديگر مانند پارامتر هاى روان شناختى، بيومكانيكى و مهارتى را كمتر مدنظر داشتند، در حالى كه الگوهاى نهايى مانند الگوى وودمن (١٩٨٥) و راسل (١٩٨٩)، علاوه بر مدنظر قرار دادن پارامتر هاى فيزيولوژيكى، آنتروپومترى، بيومكانيكى و روانى، بر پارامتر هاى مهارتى نيز تكيه داشتند.

و در واقع استعداد يابى بر اساس “ارزيابى مهارت بعد از آموزش” را بر استعداديابى بر اساس “شاخص هاى ذاتى” مقدم دانسته و سن مناسب استعداديابى در بيشتر رشته ها ( براى آموزش مهارت و سپس ارزيابى چگونگى اجرا) بين ١١ تا ١٤ سال در نظر مى گيرند.

مطالعات شناسايى مهم ترين شاخص هاى استعداديابى

بلومفليد ـ١ (١٩٩٤) معيار هاى استعداديابى را به ظرفيت هاى بدنى، ظرفيت هاى بيومكانيكى، ظرفيت هاى فيزيولوژيكى و ظرفيت هاى روانى، مطابق جدول ١ طبقه بندى كرد:

جدول ١. معيار هاى اصلى و موثر گزينش استعدادهاى ورزشى بلومفليد

ـ Bloomfield

پس از تعيين معيار هاى مذكور توسط بلومفيلد در سال ١٩٩٤، پژوهش ها به سمت شناسايى مهم ترين آنها در هر رشته ى ورزشى به صورت اختصاصى پيش رفت.

بورگس ـ١ (٢٠٠١) آزمون هاى لازم در شناخت افراد مستعد را از نوع فيزيولوژيكى، آنتروپومتريكى، روانى، موارد قابل اندازه گيرى ارثى و جامعه شناسى معرفى كرد كه اولويت آنها بر حسب نوع ورزش متفاوت است. سپس هنجار يابى ورزشكاران نخبه در اين پارامتر ها، چالشى جذاب پيش روى پژوهشگران قرار داد، به طورى كه در سال هاى اخير شناخت صحيح شاخص هاى تاثير گذار هر رشته ى ورزشى و مقايسه ى ورزشكاران با هنجار ورزشكاران نخبه ى آن رشته، گستره ى پژوهش هاى استعداديابى ورزشى را شكل مى دهد.

پين و گاردنر ـ٢ (٢٠٠٦) شاخص هاى استعداديابى فوتبال را تعيين و هنجار ورزشكاران نخبه را اندازه گيرى كردند.

داسيلوا ـ٣ و همكاران (٢٠٠٨) شاخص فوتباليست هاى ملى برزيل در رده ى سنى زير ١٥ سال با تكيه بر شاخص هاى آنتروپومترى (تركيب بدن) و فيزيولوژيكى (حداكثر اكسيژن مصرفى) تهيه كردند.

1ـ Burgess

‎2ـ Pyne & Gardner

‎3ـ Da Silva

گال و كارلينگ ـ ٤ (٢٠١٠) پارامتر هاى بيومكانيكى بيشترى به شاخص هاى استعداديابى فوتبال اضافه كردند، پارامتر هايى مثل توان و سرعت اندام ها. همچنين تلاش كردند پارامتر هاى مذكور را در فوتباليست هاى رده ى سنى ١١ تا ١٤ سال با تمرينات مستمر و مناسب ارتقا دهند.

گريگوريس ـ٥ و همكاران (٢٠٠٨) شاخص هاى استعداديابى واليبال بانوان را در پست هاى مختلف با تاكيد بر پارامتر هاى آنتروپومترى ( تركيب و تيپ بدنى) تعيين كردند و شاخص واليباليست هاى تيم ملى را در اين شاخص ها ارائه دادند.

زارى ـ٦ و همكاران (٢٠١٣) پژوهشى مشابه روى واليباليست هاى نخبه مرد ١٢ تا ١٤ سال برزيل انجام دادند و به طور خاص پارامتر بيومكانيكى تعادل ايستا و پوياى آنان را نسبت به ديگر واليباليست هاى اين رده ى سنى بسيار بهتر ارزيابى كردند.

وپينز ـ٧ و همكاران (٢٠٠٩) شاخص هاى موثر در شناسايى استعداد ورزشكاران هندبال را بررسى كردند.

واتلر ـ٨ و همكاران (٢٠١٤) عوامل موثر در شناسايى استعداد ورزشكاران فوتبال را بررسى كردند.

اكانر ـ٩ و همكاران (٢٠١٦) بر اساس پارامتر هايى كه واتلر و همكاران مشخص كردند، به استعداديابى فوتباليست هاى استرليايى پرداختند و پارامتر هاى قابليت هاى حركتى و مهارتى را كه واتلر و همكاران بر آن تكيه داشتند، ملاك انتخاب فوتباليست هاى رده ى سنى ١٢ تا ١٤ سال استرليايى قرار دادند، ولى در مطالعه ى خود نشان دادند كه توجه به پارامتر هاى فيزيولوژيكى و روانى به عنوان شاخص هاى تاثيرگذار، مى تواند نتايج كامل ترى ايجاد كند.

4 ـ Gall & Carling

‎5ـ Grigoris

‎6ـ Zary‎

7ـ Vaeyens

‎8ـ Votteler‎

9ـ O’Connor

كوتينيو ـ١ و همكاران (٢٠١٦) در مقاله اى انتقادى روش هاى سنتى و بصرى استعداديابى را به چالش كشيدند و روش هاى مبتنى بر ارزشيابى كيفيت هاى ورزشكار در شاخص هاى اصلى را پيشنهاد كردند.

وودز ـ٢ و همكاران (٢٠١٦) شاخص هاى استعداديابى فوتبال و آزمون هاى ارزشيابى آن را به طور جامع تدوين كردند.

پيون ـ٣ و همكاران (٢٠١٧) مدلى مبتنى بر شاخص هاى اصلى استعداديابى ژيمناستيك زنان ارائه كردند و نشان دادند به كارگيرى روش هاى علمى استعداديايى، موجب كاهش هزينه ها مى شود.

1ـ Coutinho

‎2ـ Woods‎

3ـ Pion

صادقى و همكاران (١٣٩٤) ارتباط تعادل ايستا و شاخص هاى آنتروپومتريكى تيراندازان نخبه ى بزرگسال زن و مرد ايرانى را تعيين كردند و نشان دادند تعادل ايستاى معنادار تيراندازان نخبه ى زن و مرد ناشى از تمرينات مكرر است و وضعيت پارامتر هاى آنتروپومتريكى، در تعادل ايستاى بهتر كه به كسب نتايج  بهتر منجر مى شود، موثر نيست.

به طور مشابه مطالعات شناسايى شاخص هاى موثر و هنجاريابى ورزشكاران نخبه در رشته هاى ديگرى مانند بسكتبال، بدمينتون، تنيس و شنا صورت گرفته است. در داخل كشور نيز سلسله پژوهش هايى با عنوان ” بررسى وضع موجود و تعيين شاخص هاى استعداديابى ” در چند رشته ى ورزشى صورت گرفته است.

شريف زاده (١٣٨٧) مهم ترين شاخص هاى استعداديابى دوچرخه سوارى را ظرفيت قلبى تنفسى و تحمل اسيد لاكتيك، قدرت و استقامت و توان اندام تحتانى معرفى مى كند.

فرخى (١٣٨٤) مهم ترين شاخص هاى استعداديابى بدمينتون را توان بى هوازى، چابكى و سرعت در اندام فوقانى و توان در اندام تحتانى و روحيه رقابت جويى مى داند.

رواسى (١٣٨٣) مهم ترين شاخص هاى استعداديابى وزنه بردارى را قدرت انفجارى،تيپ عضلانى و هوش معرفى مى كند.

نمازى زاده (١٣٨٢) مهم ترين شاخص هاى استعداديابى بسكتبال را قد، چابكى، سرعت دويدن، پرتاب موفق و اعتماد به نفس مى داند.

اميرتاش (١٣٨٢) مهم ترين شاخص هاى استعداديابى هندبال را عرض شانه ها،استقامت قلبى تنفسى، سد كردن توپ و تمركز معرفى مى كند.

قراخانلو (١٣٨٢) مهم ترين شاخص هاى استعداديابى فوتبال را ظرفيت قلبى تنفسى، چابكى، قدرت دريبل و انگيزه مى داند.

يوسفى (١٣٨٣) مهم ترين شاخص هاى اسعداديابى كشتى را عضلانى بودن، قدرت، و روحيه ى رقابت جويى معرفى مى كند. تعداد كمى از مطالعات داخلى بررسى جامعى از شاخص هاى استعداديابى در تمامى حوزه هاى آنتروپومتريكى، فيزيولوژيكى، بيومكانيكى، مهارتى و روان شناختى يك رشته ى ورزشى ارائه مى دهند.

از آن جمله مى توان به مطالعه ى  صادقى و همكاران (١٣٩١) روى كشتى گيران منتخب تيم ملى اشاره كرد كه شاخص هاى موثر استعداديابى در حوزه هاى پنچ گانه ى آنتروپومتريكى، فيزيولوژيكى، بيومكانيكى، مهارتى و روانى تعيين و نشان داده شده است. بين شاخص هاى آنتروپومتريك، بيومكانيك، فيزيولوژيك، و روانى رده ى سنى بزرگسالان و جوانان اختلاف وجود دارد.

همچنين صادقى و همكاران (١٣٩١) در پژوهشى مشابه شاخص هاى اصلى آنتروپومتريكى، بيومكانيكى، فيزيولوژيكى، روانى و وضعيت قامتى اسكلتى عضلانى فوتساليست هاى زن تيم ملى ايران را مقايسه كردند.

صادقى و همكاران (١٣٩١) برخى ويژگى هاى آنتروپومتريكى و بيومكانيكى ورزشكاران تيم ملى زنان در رشته هاى تكواندو، جودو و وشو را مقايسه كردند. در سال هاى اخير پژوهش هاى تخصصى ترى براى تعيين شاخص هاى استعداديابى ورزشى بر اساس روش هاى تجزيه و تحليل پيشترفته تر مانند روش آناليز اجزاى اصلى () (PCA كاهش اطلاعات و جست و جوى اصل اطلاعات از واريانس) صورت گرفته و خيل پارامترها، مهم ترين و موثر ترين آنها حاصل مى شود.

صادقى و همكاران (١٣٩١) با به كارگيرى روش آناليز اجزاى اصلى ( (PCAبه استعداديابى در تكواندوى بانوان پرداخته و پارامترهاى شتاب و دامنه ى حركتى ران، زمان عكس العمل، تعادل پويا، چابكى، قدرت، نسبت وزن به قد را به عنوان مهم ترين و موثر ترين پارامترهاى استعداديابى در تكواندوى بانوان معرفى كردند.

همچنين صادقى و همكاران (١٣٩٢) به طور مشابه پارامتر هاى موثر در استداديابى هندبال را توان بى هوازى، سرعت عمل، قدرت و انعطاف پذيرى و پارامترهاى استعداديابى واليبال را قد، سرعت، انعطاف پذيرى و توان معرفى مى كنند. در بخش تهيه ى شاخص و هنجاريابى ورزشكاران نخبه و ملى پوش در پارامترهاى استعداديايى، پژوهش صادقى و همكاران (١٣٩١) در كشتى، پژوهش رجبى و همكاران (١٣٨٦) در بسكتبال و پژوهش عليزاده و همكاران (١٣٨٥) در فوتبال قابل ذكر است.

جمع بندى

مطالعات استعداديابى ورزشى محدود و اغلب در حوزه ى تعيين شاخص هاى استعداديابى چندين رشته و هنجاريابى ورزشكاران نخبه است. مرور مطالعات انجام گرفته نشان مى دهد ابعاد مختلف موضوع به خوبى بررسى نشده است. مطالعات زيادى به اندازه گيرى تنها يك سا دو شاخص پرداخته و بر اساس آن نتيجه گيرى مى كنند، در حالى كه انسان موجودى چند بعدى است و بايد تمام جوانب بررسى شود.

همچنين برخى مطالعات تنها روى يك جنس خاص انجام گرفته كه به دليل وجود تفاوت هاى فاحش بين مردان و زنان نتايج به جنس مخالف قابل تعميم نيست و در بسيارى از موارد براى تعيين شاخص ها تنها از پرسشنامه استفاده شده است كه از اعتبار نتايج مى كاهد. بنابراين براى شناسايى و پرورش استعدادهاى ورزشى بايد تمام پارامتر هاى موثر، ملاك قرار گيرد تا نتايج بهتر و كامل ترى حاصل شود.

از اين رو مطالعاتى كه شاخص هاى موثر تمام حوزه هاى پنج گانه را مدنظر قرار دهند و سهم اثر گذارى هر كدام از شاخص ها را تعيين كنند، از اعتبار بالاترى برخوردارند.

نتيجه گيرى

مطالعات استعداديابى ورزشى از سال ١٩٧٥ با ارائه الگوهاى پايه آغاز شد. بعد از سال ١٩٩٠ به دليل ضعف هاى اين الگوها و اينكه بيشتر روى شاخص هاى خاصى تكيه داشتند و توجه كافى به همه ى حوزه هاى آنتروپومتريكى، فيزيولوژيكى، بيومكانيكى، روانى و مهارتى نداشتند. مطالعات به سمت تعيين شاخص هاى استعداديابى رشته هاى ورزشى و هنجاريابى ورزشكاران نخبه به صورت تخصصى پيش رفت تا سهم تمام پارامتر هاى درگير در نتيجه ملاحظه شود.

بنابراين الگوهاى نظرى معتبر و جديدترى كه توسط صاحب نظران تدوين شده باشد، وحود ندارد. به نظر مى رسد اكنون با مطالعات مفصل انجام گرفته در زمينه ى تعيين شاخص هاى موثر و هنجاريابى ورزشكاران نخبه در ساليان اخير، مى توان الگوهايى كارآمد و همه جانبه آن هم مختص هر رشته ى ورزشى به طور اختصاصى مطرح كرد.

به عبارتى تمركز بر شناسايى مهم ترين شاخص ها و هنجاريابى ورزشكاران نخبه است. در حالى كه روش يا الگويى كه بتواند همه ى متغير هاى تعيين شده را به عنوان مجموعه اى از توانايى هاى فرد در نظر بگيرد و در صورت لزوم وزن ( درجه ى اهميت) متغير ها را نيز ملاحظه كند، وجود ندارد.

در واقع يكى از دشوار ترين مسائل در خصوص استعداديابى، تعيين سهم هر يك از عوامل مذكور براى موفقيت در ورزشى خاص است. بديهى است پيشاپيش مساوى لحاظ كردن سهم همه ى اين عوامل در كليه ى ورزش ها و حتى در ورزشى خاص كار درستى نخواهد بود.

به علاوه اندازه گيرى بعضى عوامل جسمانى و فيزيولوژيكى آسان تر از اندازه گيرى عوامل روانى و مهارتى است. بنابراين پيش بينى اجراى موفقيت آميز ورزشكار در ورزش هايى كه عوامل جسمانى و فيزيولوژيكى سهم زيادى در آنها دارند ( مانند قايقرانى و وزنه بردارى)، چندان دشوار نخواهد بود؛ برعكس پيش بينى موفقيت در ورزش هاى پيچيده كه علاوه بر عوامل جسمانى عوامل مختلف ديگري همانند مهارت و تصميم گيرى نيز تكيه دارند، دشوارتر خواهد بود.

امروزه با پيشرفت علوم مختلف و راه يابى آنان به حوزه هاى ديگر، پژوهش ها ماهيت بين رشته اى به خود گرفته اند؛ اولين بار پابيك و همكاران ايده ى به كارگيرى الگوريتم هاى هوش مصنوعى جهت ارائه الگويى هوشمند در استعداديابى ورزشى را مطرح كردند.

نورى و صادقى با استفاده از تكنيك فرآيند تحليل سلسله مراتبى ( (AHPشاخص هاى اصلى و وزن دار استعداديابى فوتبال، واليبال و بسكتبال را تعيين كردند؛ سپس با ابزار هوش مصنوعى ( منطق فازى) و بر اساس هنجار ورزشكاران نخبه، الگويى هوشمند و همه جانبه در رشته هاى فوتبال، واليبال و بسكتبال طراحى كردند كه با وارد كردن اطلاعات ورزشكاران اين سه رشته به عنوان ورودى الگو، مستعد بودن ورزشكاران در خروجى، نمايان مى شود. بى شك تكامل ايده ى ” الگوى هوشمند استعداديابى ورزشى ” بر اساس داده هاى با كيفيت و تعيين وزن و سهم اثرگذارى هر كدام از شاخص ها مى تواند گامى در جهت تكميل فرآيند استعداديابى و بهبود الگوهاى استعداديابى باشد.

منابع و مآخذ

1.Bayati, A., Sadeghi, H. Correlation between static balance and anthropometrical parameters in talented Iranian men and women in shooting sport. The Scientific Journal of Rehabilitation Medicine. 2015; 4(4), 1-10. [In Persian].

 2. Rajabian, M. comparing some anthropometrical and biomechanical parameters in women national team in taekwondo, judo, wushu sports. M.Sc. Thesis. Islamic Azad University, Tehran. 2012; 31-45. [In Persian]

3. Rahmati, M. Comparing anthropometrical, biomechanical and physiological parameters in preparation camping in youth and adult national wrestling team. M.Sc. Thesis. Kharazmi University, Tehran. 2012; 31-57. [In Persian].

4. Sheikhzade, M. Comparing anthropometrical, biomechanical, physiological, psychological and musculoskeletal parameters in Iranian woman natiolnal futsal team. M.Sc. Thesis. Islamic Azad University , Tehran. 2012; 40-44. [In Persian]

5. Sadeghi, H., Basatnia, R. Anthropometric and kinematic properties of Hossein Rezazadeh, Iranian world and Olympic champion in snatch weightlifting. Journal of Sport Medicine Studies, Sport Sciences Research Institute. 2010; 26, 302-309. [In Persian].

6. Alijani, E. Evaluation of current status and providing talent identification indices in track and field sport. Journal of research in sport sciences. 2002; 4, 1-23. [In Persian].

7. Farokhi, A. Evaluation of current status and providing talent identification indices in badminton. Journal of research in sport sciences. 2005; 43-55. [In Persian].

8. Gharakhanlo, R., Afzalpour, M.E. Evaluation of current status and providing talent indices in soccer. Journal of research in sport sciences. 2002; 40-66. [In Persian].

Sadeghi, H. Designing talent identification software based on fuzzy logic in basketball. Journal of Sport Medicine Studies, Sport Sciences Research Institute. 2013; 13, 27-38. [In Persian].
10. Noori, M.H., Sadeghi, H. Designing talent identification software based on fuzzy logic in some sport fields. M.Sc. Thesis. Kharazmi University, Tehran. 2012; 10-85. [In Persian].

11. Yousefi, B. Evaluation of current status and providing talent identification indices in wrestling. Journal of research in sport sciences. 2004; 51-55. [In Persian].

12. Anshel, M.H., Lidor, R. Talent detection programs in sport; the questionable use of psychological measures. Journal of Sport Behavior. 2012; 35(3), 239-266.

13. Bailey, R., Collins, D. The standard Model of Talent Development and Its Discontents, Journal of Human Kinetics. 2013; 2, 248-259.

14. Bloomfield, J., Akland, T.R., Elliot, B. Talent Identification and Profiling in Sport: Applied Anatomy and Biomechanics in Sport. Human Kinetics Publishing. 1994; 32-45.

15. Bloomfield, J. Talent identification and profiling. Journal of Science and medicine in Sport, Blackwell Science. 2009; 206-221.

16. Breitbach, S., Tug, S., Simon, P. Conventional and Genetic Talent Identification in Sports: Will Recent Developments Trace Talent. Journal of Sports Medicine. 2014; 7, 214-221.

17. Brown, J. Sport Talent: Human Kinetics Publishing, 2nd Ed. 2003; 35-43.

18. Burgess, D.J., Naughton, G., Norton, K.I. Profile of movement demands of national football players in Australia. Journal of Science and Medicine in Sport. 2006; 9(4), 344-341.

19. Collinsab, D., Baileye, R. Sciences and the allure of second-hand strategy in talent identification and development Journal of Sport Sciences. 2012; 25, 112-119.

20. Coutinho . p., Mcsquita. I., Fonseca, A.M. Talent development in sport: A critical review of pathways to expert performance. International Journal of Sports Science and Coaching. 2016; 11(2), 279-293.

21. Da Silva, C.D., Bloomfield, J., Marins, J.C.B. A review of stature, body mass and maximal oxygen uptake profiles of U17, U20 and firs division players in Brazilian soccer. Journal of Sports Sciences. 2008; 8, 309-319.

22. Ebrahimi, M., Zakizadeh. B., Shariati, B. Review of the effective talent identification factors of badminton for better teaching to success. Journal of Social and behavior. 2012; 31, 834-836.

23. Gall, F., Carling, C., Williams, M. Anthropometric and fitness characteristics of international. Professional and amateur male graduate soccer players from an elite youth academy. Journal of Science and Medicine. 2010; 13, 90-95.

24. Geert, J.P., Savelsbergh, A., Sascha, H.A.  A method to identify talent: Visual search and locomotion behavior in young football players. Journal of Human Movement Science. 2010; 29, 764-776.

25. Gil, S.M., Lili, J.Z, Talent identification and selection process of outfield players and goalkeepers in a professional soccer club. Journal of Sports Sciences. 2014; 32(20), 1931-1939.

26. Green, M,. Houliham, B. Elite sport development: policy learning and political priorities. Routledge press, London and New York. 2005; 30-46.

27. Grigoris, G,. Nikolaos. K,. Bergelesa. G. Somatotype, size and body composition of competitive female volleyball players, Journal of Science and Medicine. 2008; 11, 337-344.

28. Hong, L. Fuzzy neural intelligent system: Mathematical foundation and application in engineering. CRC Press Publishing. 2001; 44-47.

29. Jacovjevic, S., Milivoje, S,. Pajic Z., The influence of anthropometric characteristic on the agility abilities of 14 years-old elite male basketball players. Journal of physical Educations. 2011; 9(2), 141-149.

30. Malina, M.R., Cumming, S.P., Kontos, A.P. Maturity-associated variation in sport-specific skills of youth soccer players aged 13-15 years. Journal of Sports Science. 2005; 23(5), 515-522.

31. O’Connor, D.P., Larkin, A., Williams, M. Talent identification and selection in elite youth football: An Australian context, European journal of Sport Science. 2016; 16(7), 837-844.

32. Papic, V., Rogulj, N. Identification of sport talents using a web-oriented expert system with a fuzzy module, Expert system with applications. Journal of Sport Science. 2009; 36(5), 83-88.

33. Pearson, D.T, Naughton, G,A,. Torode, M. Predictability of Physiological testing and the role of maturation in talent identification for adolescent team sports. Journal of Sport Science and Medicine. 2006; 9, 277-287.

34. Pimenta, E.M., Coclho. D.B., Barros, EJ. Effect of gene ACTN3 on strength and endurance in soccer players. Journal of Strength Conditions Research. 2013; 27(12), 3286-3292.

35. Pion, J., Hohmann, A., Liu, T., Lenoir, M., Segers, V. Predictive models reduce talent development costs in female gymnastsics, Journal of Sports Sciences. 2017; 35(8), 806-811.

36. Pyne, D.B., Gardner. A.S., Sheehan, W.G. Positional differences in fitness and anthropometric characteristics in Australian football. Journal of Sports Science. 2006; 9, 143-150.

37. Regnier, G., Salmela, J., Russell, S.J. Talent detection and development in sport. Handbook on research on sport psychology. 1993; 55-62.

38. Savelsbergh, G.J.p., Kamp, J. Information in learning to coordinate and control movements: Is there a need for specifiety of practice? Journal of Sports Psychology. 2000; 31, 476-484.

39. Savelsbergh, G.J.P., Kamp, J., Williams, A.M., Ward, P. Anticipation and visual search behavior in expert soccer goalkeepers. Journal of Sports Sciences. 2005; 48, 1686-1697.

40. Tromp, E., Pepping, G., Lyons, J. Ratings of skill level on the basis of in-game playing behavior in Bantam League junior ice hockey. Journal of Sports Sciences. 2013; 8(4), 641-660.

41. Vaeyens, R., Lenoir, M. Talent identification and development programmers in sport: Current models and future. Journal of Sports Medicine. 2008; 38(9), 703-714.

42. Vaeyens, R., Philippaerts, R.M., Malina, R.M. The relative age effect in soccer: a match-related perspective. Journal of Sport Science. 2005; 23, 747-756.

43. Vaeyens, R., Lenoir, M., Williams, M.A., Philippaerts, R.M. Mechanisms underpinning successful decision making in youth soccer players. An analysis of visual search behaviors. Journal of Motor Behavior. 2007; 39, 395-408.

44. Vaeyens, R., Mohamed, H., Matthys, S., Multael, M., Lefevre, J. Anthropometric and performance measures for the development of a talent detection and identification model in youth handball. Journal of Sports Sciences. 2009; 27(3), 257-266.

45. Vale, P., Ramos, A., Salgado, B., Correia, P., Martins, J. Difference in technical skill Performance of Portugueese Junior Soccer Players According to competitive level and playing position. Faculty of sport, University of Porto, Porto, Portugal. 2009; 11-34.

46. Votteler, A., Ho”ner, O. The relative age effect in the German football TID Programe: biases in motor performance diagnostics and effects on single motor abilities and skills in groups of selected players. Journal of Sport Science. 2014; 14(5), 433-442.

47. Wang, L. Adaptive Fuzzy System and Control: Design and stability analysis. Prentice Hall Publishing. 3rd Ed. 2003; 32-46.

48. Williams, A.M., Reilly, T. Talent identification and development. Journal of Sport Science. 2000; 18. 657-667.

49. Wolstencroft, E. Talent identification and development an academic review, A report for sport Scotland, Edinburgh Publishing. 2002; 21-24.

50. Woods, C.T., Raynor , AJ., Bruce, L. The application of a multi-dimensional assessment approch to talent identification in Australian football. Journal of Sports Sciences. 2016; 34(14), 1340-1345.

51. Zary, J.C., Reis, V.M, Rouboa, A. The somatotype and dermatoglyphic profiles of adults, junior and juvenile male Brazilian top-level volleyball players. Journal of the Sport and Science. 2013; 25, 146-152.

نام استاد: دکتر بهرام قدیمی

نام دانشجو: رضا فهیم کردستانی