استعدادیابی ورزشی در عصر حاضر
استعدادیابی

استعدادیابی ورزشی در عصر حاضر

فهرست مطالب مهم Toggle استعدادیابی ورزشی در عصر حاضرچکیدهمقدمهتعریف استعداد و استعدادیابی از دیدگاه بزرگانروش شناسیالگوهای استعدادیابی ورزشیالگوی بار و ایور (۱۹۷۵)الگوی گیمبل (۱۹۷۶)الگوی جونز و واتسون (۱۹۷۷)الگوی استعدادیابی جرون(۱۹۷۸)الگوی استعدادیابی مونت و كازورلا (۱۹۸۲)الگوی استعدادیابی درك (۱۹۸۲)الگوی استعدادیابی وودمن (۱۹۸۵)الگوی استعدادیابی بومپا (۱۹۸۵)الگوهای استعدادیابی در ایرانالگوی استعدادیابی عصر حاضرتعیین…
استعدادیابی استیدو
فدراسیون دو و میدانی ایران
فدراسیون اسکواش
فدراسیون بولینگ و بیلیارد

استعدادیابی ورزشی در عصر حاضر

چکیده

باشگاههای ورزشی ، والدین و ورزشکاران به طور دائم به دنبال پاسخ به این سوال هستند: چطور یک کودک با استعداد را تشخیص دهیم و کدام ورزش برای او مناسبترین است؟ پاسخ صحیح اصلاً بی اهمیت نیست چون نیازمند اطلاعات ورودی کافی در مورد فرد مشاهده شده می باشد. اکثر مطالعات علمی درخصوص استعدادیابی معطوف به شناسائی اجزاء و عواملی است که میتواند پیشگویی کننده موفقیت یک ورزشکار در ورزش خاص شود.

صرف هزینه های گزاف برای دستیابی به موفقیت ورزشکار در صحنه های ملی و بین المللی و برهیچکس پوشیده نیست اما اهمیت ازدست دادن بهترین دوران زندگی یک فرد مسئله ای است که میبایست بیش از پیش مورد توجه وعنایت قراربگیرد . بدین لحاظ لازم است به عوامل جسمانی ، روانی و فیزیولوژیکی افراد و انتخاب افراد مستعد و هدایت آنها به سوی ورزشی که با قابلیتهای بالقوه آنها سازگاری دارد توجه نماییم.

در این پژوهش با بررسی عوامل مهم در موضوع شناسایی استعدادهای ورزشی، تحت عنوان عوامل تکنیک های NASM، عوامل بیومتریک،عوامل فیزیولوژیک،عوامل بیومکانیک و عوامل روانشناسی ، به عنوان پیش بینی های بروز استعدادیابی ورزشی در ورزشکاران می پردازد.

مقدمه

استعدادیابی موضوعی است که در دنیای ورزش اهمیت ویژه ای دارد.شناسایی عوامل موفقیت راه را برای رسیدن به قله افتخار هموار میکند.بیشتر والدین علاقه مندند تا کودکانشان موفقیت در یک رشته ورزشی را تجربه کنند. بسیاری از والدین تمایل دارند فرزند خود را در سطوح قهرمانی ورزشی ببینند.

پیشرفت از سطوح پایین به سطوح نخبگی در ورزش فرایندی پیچیده است. فرایند کشف ورزشکار از طریق استعدادیابی ، یکی از موضوعات مهمی است که امروزه مسئولین ورزش بیشتر کشورها به دنبال آن می باشند. لذا در ورزش ، کشف افراد مستعد در سنین پایین ، سپس هدایت ،کنترل و ارزیابی آنها در صعود به بالاترین سطح از مهارت اهمیت زیادی دارد.

استعدادیابی ورزشی از نظر دانشمندان علوم ورزشی، راهی منطقی، کوتاه و مقرون به صرفه برای حضور موفقیت آمیز ورزشکاران در صحنه های بین المللی است. استعدادیابی ورزشی فرایند کشف قابلیت های بالقوه ورزشکاران و تعیین انطباق این قابلیت ها بر پارامترهای اساسی و موثر در رشته های ورزشی مختلف است. به عبارتی دیگر استعدادیابی ورزشی به معنای شناسایی و کشف آن دسته از قابلیت های بالقوة افراد است که قابلیت پروراندن داشته باشند.

به گفتة بسیاری از مربیان و صاحبنظران از بین عوامل مذکور، استعداد ذاتی در اولویت و یکی از مهمترین عوامل در زمینة ورزش قهرمانی است (1940,Brown). از تحقیقات و مطالعات اخیر نیز می توان نتیجه گرفت که همة این خصوصیات بین تمام افراد به طور یکسان توزیع نمی شود و بنابراین اختلافات فردی، عامل تعیین کننده ای در یادگیری، رشد مهارتی، ترکیب بدنی و ظرفیتهای بدنی افراد به شمار می آید.

یکی از عواملی که سبب اختلاف بین افراد میشود استعداد است ،استعداد موجب تسریع در یادگیری یک کار یا فن جدید شده و بر سطح مهارتی که فرد به دست می آورد، تأثیر می گذارد. بروز استعداد به عوامل مختلفی همچون زمان و مکان مناسب نیاز دارد. بنابراین در هر لحظه می تواند تحت تأثیر این عوامل دچار تغییر شود (هادوی ،۱۳۷۹).

از دیرباز جستجو و گزینش افراد زبده و نخبه برای یادگیری و انجام هر مهارت یکی از چالشهای بشر بوده است. این امر در بیشتر موارد به طور تجربی و با مشاهدة عملکرد افراد مستعد انجام می گرفته است. لیکن با پیشرفت علم و صنعتی شدن جهان این پدیده بیش از پیش مورد توجه ویژة کارگزاران در بخشهای مختلف علمی، خدماتی و صنعتی واقع شد. شیوع این اندیشه و راهبردهای آن در ورزش، به ویژه ورزش قهرمانی، از دهه های ۱۹۶۰  و ۱۹۷۰ میلادی آغاز شد (1940,Brown).

آنچه می توان به آن اشاره کرد، این است که افراد از بدو تولد دارای استعدادهای آنتروپومتریکی، فیزیکی و فیزیولوژیکی ذاتی خاص خود هستند که هرکدام برای به کارگیری در ورزش خاص مناسب و مفید است. علاوه بر این امروزه ثابت شده که انسان از بدو تولد،ویژگی های روانشناختی خاص خود نیز دارد که در پیشرفت و موفقیت ورزشی وی بسیار تأثیرگذار است.

بنابراین می توان به این نکتة مهم اشاره کرد که خصوصیات ذاتی بسیار زیاد و متفاوتند و بدون شک همة افراد ظرفیت و استعداد یکسانی برای پذیرش کار مشابه ندارند، و باتوجه به پراکندگی وسیعی که بین انواع ورزشها از نظر نیازهای فیزیکی، فیزیولوژیکی، روانشناختی، تیپ بدنی و ظرفیتهای بیولوژیکی وجود دارد، به کار گرفتن اطلاعات دقیق و علمی در مورد صحیح قرار دادن هر فرد در ورزش متناسب با استعدادهای وی، ضرورت بی چون و چرا محسوب می شود(حسینی و همکاران ، ۱۳۹۲).

تعریف استعداد و استعدادیابی از دیدگاه بزرگان

  • ریلی و ای.ام ویلیامز عقیده دارند استعدادیابی عبارت است از: فرایند شناسایی ورزشکاران فعلی که توان بالقوه ای برای نخبه شدن دارند.
  • رینگر در تعریف کاربردی استعدادیابی اعتقاد دارد: استعدادیابی یعنی پیش بینی اجرا از طریق سنجش ویژگی های جسمانی ، روانی و اجتماعی و توانایی های تکنیکی.
  • بومپا اعتقاد دارد: استعدادیابی در ورزش یعنی کشف و به فعالیت رساندن توانایی های بالقوه مخصوص فرد و هدایت آنها در مسیر صحیح آن.
  • افریچارد عقیده دارد : فرد مستعد ورزشی فردی است که سطوح مورد نیاز جسمی ، پیکری ، فیزیولوژی و روانی عملکرد ورزشی را دارا باشد.

    o بورگس: استعدادیابی ورزشی عبارت است از فرایندی که توسط آن خردسالان بر پایه آزمونهای معین، به سمت ورزشهایی که بیشترین شانس موفقیت را درآن دارند
    راهنمایی می شوند .

    o تامسون و بویس استعدادیابی را فرآیندی می دانند که از طریق آن کودکان تشویق به شرکت در فعالیت ورزشی می شوند که درآن ورزش قابلیت کسب موفقیت را دارند و در این راستا تعیین وارزیابی پارامترهایی که سطح توانایی و ظرفیت کودک را نشان می دهد قابل توجه است و بایستی براساس رشد و سطح آمادگی کوذکان طراحی شود.( نعمتی وهمکاران ،۱۳۹۴).

     

روش شناسی

در این مطالعة مروری که از نوع توصیفی است، فرایند ، با جستجوی کلمات کلیدی استعدادیابی در ورزش، الگوهای استعدادیابی در مقالات پایگاه های اطلاعاتی معتبر آغاز شد. سپس مطالعات داخلی، که اغلب به تعیین شاخص های اثرگذار و هنجاریابی ورزشکاران نخبه پرداخته اند، رصد شدند.

در ادامه به بررسی الگوهای مطرح شده در استعدادیابی ورزشی به همراه نتایج و دستاوردهای شان پرداخته شده است و در پایان الگوی پیشنهادی خود را که در حال حاضر استفاده میکنم ، ارائه شده ، امیدوارم ارائه این الگو کمک کند تا فرآیند استعدادیابی ورزشی با توفیق بیشتری همراه شود.

الگوهای استعدادیابی ورزشی

الگوی بار و ایور (۱۹۷۵)

الگوی پنج مرحله ای بار-ایور ( ۱۹۷۵ ) با ارزشیابی خردسالان ۱۰ تا ۱۲ ساله بر اساس متغیرهای پیکرشناسی، فیزیولوژیکی، روانی و عملکرد ورزشی آغاز می شود، با تعیین ضریب برای ارزشیابی های انجام گرفته جهت وزن دهی پارامترها ادامه پیدا می کند، سپس ظرفیت و پاسخ به سختی تمرینات با شرکت دادن افراد در یک دوره تمرینی کوتاه مدت ارزیابی می شود.

در مرحلة بعد تاریخچة خانوادگی فرد به لحاظ قد و قامت و سابقة ورزشی بررسی می شود و در نهایت یک معادلة رگرسیون (پیشگویی) براساس اطلاعات حاصله محاسبه می شود.(نوری و صادقی ،۱۳۹۷)

الگوی گیمبل (۱۹۷۶)

او استعداد ورزشی را از سه بعد مجزا مورد بررسی قرار داد. در این مدل گیمبل در مرحله اول متغیرهای فیزیولوژیک و ریخت شناسی را برای شناسایی استعدادهای ورزشی به کار برد، سپس به اهمیت بررسی ویژگی مهم تمرین پذیری اشاره کرد؛ ودر مرحله آخر با تاکید بر متغیرهای روان شناختی ،بر اثرگذاری انگیزش در کشف استعدادهای ورزشی پرداخت.

به طور کلی گیمبل نیز مانند بسیاری از نظریه پردازان دیگر عوامل تاثیرگذار بر کشف استعدادهای ورزشی را به عوامل درونی (ژنتیک) و عوامل بیرونی (محیطی) تقسیم کرد.(سلمان،۱۳۹۳)

الگوی جونز و واتسون (۱۹۷۷)

الگوی جونز و واتسون ، تنها بر متغیرهای روان شناختی تمرکز دارد و مراحل آن با تعریف یک عملکرد ورزشی خاص شروع می شود، سپس برای ارزیابی عملکرد، پارامترهای روانی انتخاب می شوند؛ سپس از طریق رگرسیون چندمتغیره به پیشگویی می پردازد. در این الگو نقش شاخص های فیزیولوژیکی، بیومکانیکی، آنتروپومتری و مهارتی لحاظ نشده است.

الگوی استعدادیابی جرون(۱۹۷۸)

براساس نظر جرون، نیمرخ هایی که از ورزشکاران مستعد تهیه می شود، جامعیت لازم را برای شناسایی استعدادهای ورزشی واقعی ندارند.

روش پیشنهادی جرون مراحل زیر را شامل می شود: تعیین نیمرخ یک ورزشکار برجسته در یک رشته ورزشی معین ، شناسایی متغیرهایی که همبستگی بالا با موفقیت در یک رشته ورزشی مورد نظر داشته و ارتباط بالایی با زمینه های ارثی دارند.

الگوی استعدادیابی مونت و كازورلا (۱۹۸۲)

این دو محقق کانادایی و فرانسوی الگوی گیمبل را کامل تر کردند و آن را روی شناگران به آزمایش گذاشتند. آنها جزییات مربوط به نحوة شناسایی متغیرهای پیکری و فیزیولوژیکی را که پیشگویی باید براساس آنها صورت پذیرد، تعیین و دو مرحله برای استعدادیابی شنا پیشنهاد کردند.

نخست نیم رخ فیزیولوژیکی یک قهرمان برجسته در هر یک از شاخه های شنا تهیه کردند؛ در مرحلة دوم، ثبات متغیرهای این نیم رخ در تحقیقات طولی مشخص شد. سپس بر مبنای ضرایب حاصله افراد مستعد شناسایی می شوند.

الگوی استعدادیابی درك (۱۹۸۲)

این مدل شامل یک روش سه مرحله ای است که عبارتند از:

۱- مرحله انتخاب اولیه شامل: تعیین وضعیت سلامت عمومی، وضعیت آموزش (تجارب آموزشی افراد) ، میزان اجتماعی بودن،پیکرشناسی یا اندازه های ساختار بدن.

۲-  مرحله تعیین تیپ های مناسب هر ورزش و اجرای آزمون های آمادگی جسمانی عمومی (بدون توجه به ورزش خاص).

۳- پیش بینی و سازگاری مهارتی نوجوانان در طول یک دوره برنامه تمرینی کوتاه مدت.

الگوی استعدادیابی وودمن (۱۹۸۵)

این الگو بر اساس اجرای مهارت بعد از آموزش شکل گرفت و این ایده مطرح شد که اساساً توجه به شاخص های ذاتی مانند ژنتیک نمی تواند عاملی تعیین کننده در شناسایی استعدادهای ورزشی باشد. بلکه ورزشکاران باید به سنی برسند که بتوانند مهارت های ورزشی خاص هر رشته را آموزش ببیند و هنگام اجرای این مهارت ها ارزیابی شوند.

ایدة ملاحظة شاخص های مهارتی به عنوان شاخص استعدادیابی با ارائة این الگو تکامل یافت و تا به امروز بیشتر پژوهش های استعدادیابی دنباله رو این الگو بوده و همواره به پارامتر مهارت به عنوان شاخصی کلیدی تأکید داشته اند.

الگوی استعدادیابی بومپا (۱۹۸۵)

در این مدل توجهی به عوامل روانشناختی نشده است.به عقیده بومپا افراد مستعد را می توان بر اساس مقایسه نیمرخ فیزیولوژیکی و اندازه های ساختاری بدن با قهرمانان برگزیده شناسایی نمود.طبق نظر بومپا دو نوع عامل به عنوان عوامل تعیین کننده مهارت ورزشی مطرح اند:

الف) عوامل جسمانی – حرکتی (مهارتهای حرکتی ادراکی،استقامت ،قدرت و توان) .

ب) عوامل مربوط به اندازه های ساختاری بدن (پیکرشناسی).

الگوهای استعدادیابی در ایران

در الگوی پیشنهادی هادوی (۱۳۷۸) که شامل سه مرحله است ،عوامل تعیین کننده برای انتخاب ورزشکار مستعد به صورت زیر معرفی شده است :

۱- عوامل مربوط به اندازه های ساختار بدنی (پیکرشناسی)

۲- عوامل جسمانی حرکتی

۳- عوامل روانشناختی

در الگوی دیگری که توسط آقاعلی نژاد (۱۳۷۹) ارائه شده است ، استعدادیابی در سه مرحله باید به اجرا درآید،،به طوری که در هر مرحله افراد غربال شده و با اجرای آزمون های استاندارد و تمرینات لازم،به سمت اوج عملکرد و رسیدن به تیم ملی هدایت می شوند.(افضل پور وهمکاران،۱۳۹۳)

جمع بندی : با تعقیب مطالعات در حوزة الگوهای استعدادیابی ورزشی سیر تکاملی آنان به روشنی قابل تشخیص است. الگوهای ابتدایی بیشتر بر شاخص های ذاتی مانند ژنتیک استوار بودند و پارامترهای بسیار مهم دیگر مانند پارامترهای روان شناختی، بیومکانیکی و مهارتی را کمتر مدنظر داشتند.

الگوی استعدادیابی عصر حاضر

پس از مطالعه الگوها ، و برای سهولت در روند استعدادیابی ورزشی ویژه مربیان الگوی زیر پیشنهاد میشود ، الگویی که با در گیر کردن علوم مختلف ورزشی از جمله طب ورزشی ، حرکات اصلاحی ، فیزیولوژی ورزشی ، روانشناسی ورزش و تکنولوژی رایانه می تواند به استعدادیابی ورزشی کمک شایانی کند و هر مربی با شناخت این علوم و با کمترین هزینه پرداخت جهت نرم افزارهای روز دنیا به تنهایی قادر خواهد بود ، فرایند استعدادیابی را برای رشته مورد نظر انجام دهد.

مربی علاوه بر انتخاب نفرات نخبه و مستعد در رشته مورد نظر قادر خواهد بود که نواقض عملکردی و بدنی هنرجویان را تشخیص داده و نسبت به رفع آنها اقدام نماید.

استعدادیابی به معیارهای ویژه ای نیاز دارد .این معیارها از این جهت ضرورت دارند که فرد توانا از ناتوان متمایز شده و آنهایی که مناسب یک رشته ورزشی بوده به این ورزش روی می آورند و افرادی که به معیارهای لازم دست نیابند در جهت دیگر هدایت می شوند.

تعیین عوامل مهم سنجش در استعدادیابی ورزشی

دستیابی به اوج عملکرد ورزشی ، نیازمند ورزشکارانی با ویژگیهای خاص ،تواناییهای حرکتی برجسته و ویژگی های روانشناختی قوی است.معیارها وعوامل متعددی برای انتخاب ورزشکاران در هر رشته ورزشی وجود دارد و متخصصان معتقدند توجه به این معیارها و عمل کردن براساس شناخت دقیق از افراد است که مارا به پیروزی و موفقیت نزدیک خواهد کرد.

سنجش استعدادیابی ورزشی

نمودار شماره (1). تعیین عوامل مهم سنجش در استعدادیابی ورزشی

طبق نمودار شماره ۱ ، نخست می بایست از تکنیک NASM به غربالگری بپردازیم و سپس بر روی اجرای آزمونهای تخصصی تر و بررسی عوامل بیومتریک، فیزیولوژی ، بیومکانیکی و روانشناختی تمرکز نماییم.بر این اساس در مورد نحوه سنجش هرکدام به صورت جداگانه بررسی خواهد شد.

تکنیک NASM

آکادمی ملی پزشکی ورزشی (NASM) یک مرکز ارائه کننده آموزش تناسب اندام آمریکایی است. این مرکز در سال ۱۹۸۷ تاسیس شد.از سال ۱۹۸۷ آکادمی ملی پزشکی ورزشی ،به عنوان مرجع اصلی ادامه تحصیل و ارائه راهکار برای متخصصین سلامتی و آمادگی جسمانی ، متخصصین عملکرد ورزشی و پزشکی ورزشی محسوب می شود.

ابزارها و راهکارهای موجود در زنجیره حرکات اصلاحی ، خلاقانه و نظام مند هستند وهزاران متخصص سلامتی و آمادگی جسمانی و عملکرد ورزشی در سرتاسر دنیا به منظور کمک به کاهش خطر خطر آسیب دیدگی و به حداکثر رساندن نتایج کار،ازآن بهره میگیرند. تکنیک های NASM ، اثر بخش بوده و با برنامه های تمرینی دیگر و نتایج حاصل از آن تفاوت چشمگیری دارد.

ارزیابی بدنی در NASM

طبق برنامه NASM ، باید پیش از اجرای استعدادیابی ورزشی با یک فرآیند ارزیابی منسجم، علاوه بر تفکیک مستعدین از نظر سلامت جسمانی از غیر مستعدین، نقص در عملکرد شرکت کنندگان را تعیین و در نهایت ، برنامه تمرین اصلاحی را طراحی کرد.(نمودار ۲)

 

 

نمودار شماره(۲). ارزیابی NASM ویژه استعدادیابی ورزشی

ارزیابی وضعیت بدنی ایستا

ارزیابی وضعیت بدنی ، در طول سالها ، ابزاری در کلینیک ها به شمار می رفت ، پیش ازایجاد فناوری های دیجیتالی ،ارزیابی وضعیت بدنی ،جزء مهم هر سنجشی در نظر گرفته می شد. وضعیت بدنی ایستا یا چگونگی وضع قرارگیری بدن افراد در حال ایستاده را می توان به عنوان اساس حرکت فرد ، در نظر گرفت .این موضوع از طریق راستای بدن مشخص می شود.

ارزیابی وضعیت بدنی

شکل شماره(۱).نمونه تحلیل نرم افزاری ارزیابی وضعیت ایستا

ارزیابی وضعیت بدنی ، نیاز به مشاهده زنجیره حرکتی(سیستم حرکت انسان)دارد. آکادمی ملی پزشکی ورزشی(NASM) برای پی ریزی روش مشاهده ای ،شیوه استفاده از نقاط مورد نظر زنجیره حرکتی را در مشاهده نظام مند بدن ، به صورت ایستا در نمای قدامی ،جانبی و خلفی (شکل ۱) و در خلال حرکت ، توسط متخصص سلامتی وآمادگی جسمانی تعریف نموده است . نقاط مورد نظر زنجیره حرکتی در

نواحی مفصلی اصلی بدنی شامل موارد زیر است: (شکل ۲ )

۱- مچ و پا

۲- زانو

۳- کمربند کمری – لگنی – رانی (LPHC)

۴- سر/ستون فقرات گردنی

نقاط مورد نظر ارزیابی وضعیت بدنی

شکل شماره(۲). نقاط مورد نظر ارزیابی وضعیت بدنی ایستا

ارزیابی حركت

ارزیابی حرکت ، بر طبق علم حرکت انسان ، اساس یک فرایند جامع و منسجم را تشکیل می دهد. حرکت ، نمایانگر عملکرد منسجم بسیاری از سیستم های بدن انسان ، به ویژه سیستم های عضلانی ،اسکلتی و عصبی است.

این سیستم ها یک مثلث را تشکیل می دهند که اضلاع آن به یکدیگر وابسته است یعنی هنگامی که همه سیستم ها به درستی کار کنند،باعث فراهم شدن راستای ساختاری ،کنترل عصبی – عضلانی (هماهنگی) و حرکت می شود.

اهمیت هر یک از این دستاوردها ، در برقراری روابط مطلوب طبیعی است که نمایانگر طول و قدرت مناسب همه عضلات حول مفصل است.این همان تعادل عضلانی است. (کلارک و لوست ، ۲۰۱۴).

ارزیابی حرکت را میتوان به دو بخش تقسیم کرد : ارزیابی انتقالی و ارزیابی پویا

ارزیابی حرکت انتقالی : شامل حرکت بدون تغییر در سطح تکیه گاه فرد، اسکات ،پرس،هل دادن ،کشیدن و حفظ تعادل وارزیابی حرکات پویا شامل حرکت همراه با تغییر در سطح تکیه گاه فرد،مانند راه رفتن و پریدن است.

ارزیابی حرکت انتقالی:

1- اسکات بالای سر

2- اسکات با یک پا

3- شنای روی زمین

4- پاروی ایستاده

5- پرس ایستاده با دمبل

6- آزمون تعادل ستاره

7- ارزیابی بالا تنه

ارزیابی حركت پویا

1- گام برداشتن

2- آزمون سیستم امتیازدهی خطای فرود

3- آزمون پرش جفت پا

4- آزمون دیویس

چند نمونه از ارزیابی حرکت نام برده شد ، اگر چه همگی این ارزیابی ها می تواند اطلاعات باارزشی از مراجع فراهم آورند اما زمان کافی برای اجرای همه آنها وجود ندارد.

از این رو مساله مهم این است که با انتخاب آن نوع از ارزیابی که در کمترین زمان بیشترین اطلاعات را فراهم می کند،در وقت صرفه جویی کنیم.اگر زمان کافی برای این کاروجود ندارد، می توان ازارزیابی حرکات اصلی که باید در فرآیند ارزیابی اجرا شوند مانند اسکات بالای سر و اسکات با یک پا استفاده کرد.این ارزیابی ها در زمان نسبتا کمی بیشترین اطلاعات را درمورد وضعیت عملکرد مراجع فراهم می آورند.

ارزیابی اسکات بالای سر

این حرکت برای ارزیابی انعطاف پذیری پویا ، قدرت عضلانی ناحیه مرکزی تنه، تعادل وکنترل کلی عصبی – عضلانی طراحی شده است.

مراحل انجام آزمون

فرد می ایستد پاها را به اندازه عرض شانه از هم جدا می کند پنجه پا مستقیم به سمت جلو و مچ پا و پا در وضعیت طبیعی قرار داشته باشند(شکل ۳) بهتر است تست بدون کفش انجام گیرد.

فرد دست ها را به بالای سر می برد و آرنج کاملا صاف باید باشد. بازو و دست ها باید با تنه در یک امتداد باشند .فرد با حفظ این وضعیت باید تا حد ارتفاع یک صندلی بنشیند.فرد باید ۵ بار حرکت را تکرار کند (شکل ۴ ) و مربی از رو به رو و پهلو باید وضعیت را ارزیابی کند.

حالت ایستادن تست اسکات

شکل شماره(3).حالت ایستادن تست اسکات بالای سر

حالت نشسته تست اسکات

شکل شماره(4) . حالت نشسته تست اسکات بالای سر

زمانی که ارزیابی از دو نما انجام شد اطلاعات را در چک لیست ثبت می کنیم سپس بر اساس جدول های ارائه شده در دستورالعملNASM به بررسی عضلات بیش فعال و کم فعال پرداخته و در آخر علاوه بر انتخاب نفرات مناسب جهت رشته ورزشی میتوان نواقص دیده شده را را از طریق تکنیک های اصلاحی، انعطاف پذیری و قدرتی اصلاح نمود و تکنیک را بهبود و ریسک آسیب را کاهش داد و عملکرد بهبود یابد.

ارزیابی اسکات با یک پا

این ارزیابی حرکت انتقالی ،باعث ارزیابی میزان انعطاف پذیری پویا، قدرت عضلانی مرکزی،تعادل و کنترل کلی عصبی – عضلانی می شود.

نحوه اجرا

آزمودنی باید بایستد و دست ها را روی لگن قرار دهد به طور مستقیم در مسیر رو به جلو به یک جسم خیره شود ،پای اتکا باید کاملا رو به جلو باشد. پا، مچ، زانو و مجموعه کمر-لگن- ران و شانه ها در وضعیت طبیعی قرار گیرند.

آزمودنی باید در یک وضعیت راحت بدون این که سقوط کند حرکت اسکات را تک پا انجام دهد ،با هر کدام از پاها باید 1 تکرار را انجام دهد سپس پا عوض کند. زانو را از رو به رو نگاه کنید. زانو باید باید در راستای پا (انگشتان دوم و سوم قرار داشته باشد)(شکل ۵)

تست اسکات با یک پا

شکل شماره(۵).تست اسکات با یک پا

 

مانند ارزیابی اسکات بالای سر، اطلاعات را در چک لیست ثبت کنید سپس بر اساس جدول های ارائه شده در دستورالعمل NASM به بررسی عضلات بیش فعال و کم فعال پرداخته و در آخر علاوه بر انتخاب نفرات مناسب جهت رشته ورزشی میتوان نواقص دیده شده را را از طریق تکنیک های اصلاحی، انعطاف پذیری و قدرتی اصلاح نمود و تکنیک را بهبود و ریسک آسیب را کاهش داد و عملکرد بهبود یابد.

عوامل بیومتریک

از جمله مسائلی که همواره نظر محققین را متوجه خود ساخته است، ساختار ترکیب بدنی و ویژگی های بیو متریک بدن و ارتباط آن با عواملی است که در موفقیت ورزشکاران نقش دارد. به همین علّت همواره سعی شده است تا با شناسایی ویژگی های بیومتریک ورزشکاران نخبه، ویژگی های مطلوب هر یک از رشته های ورزشی معرفی شود.

با اینکه در مرحله اولیه شناسایی استعداد این مشکل وجود دارد که نتوانیم مقدار نهایی رشد افراد را پیش بینی کنیم ولی می توان اظهار داشت که مهم ترین امتیاز هر شخص در هر ورزشی مشخصات خاص بیومتریک مناسب آن رشته است که هر مربی باید به عنوان یک ملاک بسیار مهم به آن توجه کند.

عامل بیومتریک ، یکی از عوامل کمکی دررشته های مختلف ورزشی و از جمله ملاک های اصلی در استعدادیابی است.قد،وزن طول اعضای بدن ،اغلب در رشته های مختلف ورزشی ، نقش تعیین کننده ای ایفا می کنند.در صورتی که آزمایشگر نتیجه بگیرد که رشد کامل شده است،مربی می داند مثلا قد ورزشکار برای رشته مورد نظر مطلوب است یا خیر.پیکرسنجی بررسی ومطالعه ابعاد،شکل ،ترکیب ،تاثیرات بلوغ و عملکرد بدن انسان برای

استفاده ،مقایسه و دسته بندی های انسان شناختی است که شامل اندازه گیری های بدن مانند قد،نسبت قد به وزن، طول دست ها ،طول پاها ،عرض شانه ها ،نسبت تنه به پاها،درصد چربی بدن، شاخص توده بدن،تیپ بدن می باشد(نعمتی و همکاران ،۱۳۹۴) . برخی از شاخص های بیومتریک شامل موارد زیر است:

  • درصد چربی: براساس تحقیقات انجام شده ،رابطه بسیار نزدیک میان میزان ضخامت چین های پوستی و میزان کل چربی بدن وجود دارد.از میان شاخص های گفته شده می توان به شاخص توده کم چربی بدن اشاره کرد،این شاخص از تقسیم وزن بدن (بر حسب گیلوگرم)بر مجموع هشت چین پوستی (برحسب میلی متر)به دست می آید. بر اساس توصیه های انستیتوی ورزشی استرالیا ، هر چه این نسبت بالاتر رود ،فرد آزمودنی ، بیشتر مستعد فعالیت ورزشی است ، چرا که این امر نشان دهنده میزان بیشتر بافت عضلانی در بدن است.

 تقسیم بندی شلدون:

۱- اکتومورف(لاغری)

۲- مزومورف(عضلانی)

۳-اندومورف (چاقی)

دانستن اندازه بدن ورزشکاران اهمیت بسیاری دارد. از کاربردهای این روش تعیین ظرفیت پرورشی عضلات و تعیین سوخت وساز پایه است.برای مثال ترکیبی از جثه بدنی کوچک ومتوسط یا به عبارتی استخوان بندی ریز عملکرد ورزشی مطلوب تری را برای ورزشکاران رشته تنیس روی میز به ارمغان خواهد آورد.

قد نشسته نسبت به قد ایستاده:

هر چند اندازه قد نشسته هر کسی تا مقدار زیادی با عملکرد ورزشی او مرتبط است، اما برای در اختیار داشتن معیار بهتری در سنجش این عامل باید از نسبت قد نشسته به قد ایستاده برحسب درصد استفاده کرد.این نسبت در استعدادیابی از اهمیت بسیاری برخوردار است و هرچه میزان آن بیشتر باشد نشان دهنده طول بیشتر تنه نسبت به اندام تحتانی است.

گستره دست ها :

برای مثال در رشته تنیس روی میز ، طول دستها (فاصله بین سرانگشت میانی دست راست تا سرانگشت میانی دست چپ ، هنگامی که کف دستها رو به جلو در حال کشیده قرار دارد) از طول قد بیشتر باشد ، فرد قادر خواهد بود از دست بازی در موقعیت های مناسبتری برای پوشش توپ استفاده کند.

عوامل فیزیولوژی

پژوهشگران نشان دادند سیستم ها و عملکرد های بدن انسان مانند سیستم اسید لاکتیک(۴.۸۱ % ) ضربان قلب ( ۸۵.۹ % ) و حجم اکسیژن مصرفی بیشینه (۴.۹۳ %) ،توان بی هوازی ، ظرفیت بی هوازی و هوازی ،حداکثر- اکسیژن مصرفی ،تحمل اسید لاکتیک در خون ، قدرت ،توان ، عکس العمل ،سرعت ، انعطاف پذیری ،چابکی به طور ژنتیکی تعیین می شود.

شاخص های فیزیولوژیکی که بایستی در امر استعدادیابی مورد توجه قرار بگیرند عبارتند از :

  •  توان هوازی
  •  توان بی هوازی
  •  میزان تحمل اسید لاکتیک

عوامل بیو مکانیک

شاخص های بیو مکانیکی که بایستی در امر استعدادیابی مورد توجه قرار بگیرند عبارتند از:

  •  سرعت
  •  انعطاف پذیری
  •  چابکی
  •  توان انفجاری
  •  تعادل ایستا
  • تعادل پویا

آزمونهای فیزیولوژیک و بیومکانیک دارای اهمیت ویژه ای در تشخیص و شناسایی استعداد می باشد، محققان علوم ورزش بیان می نمایند که در راس سنجش های استعدادیابی ، این عوامل قراردارند(شهبازی و همکاران،۱۳۶۶) بدین منظور یکی از آزمونهایی که جهت استعدادیابی ورزشی پیشنهاد شده است ،مجموعه آزمونهای سنجش آمادگی جسمانی ایفر می باشد.

این مجموعه آزمون برای اندازه گیری آمادگی جسمانی اجزای مهارتی ابداع شده وچون به سادگی و با وسائل ساده و ارزان قیمت قابل اجراست و تقریباکلیه قابلیتهای جسمانی وحرکتی رااندازه گیری می کند،ازاعتبارقابل ملاحظه ای برخوردار است.

این مجموعه شامل ۸ خرده آزمون دراز و نشست، دو ۴ در ۹ متر رفت و برگشت، پرش طول جفتی، پرش عمودی درجا،کشش از بارفیکس پویا، دوسرعت ۴۵ متر ودوی استقامت ۱۶۰۹ متر برای بالای ۱۱ سال ودو استقامت ۵۴۰ متر برای زیر ۱۱ سال است.

عوامل روانشناختی

به اعتقاد متخصصان ،نقش عوامل روانی در اجرای ورزشکاران ،کمتر از نقش قابلیت های جسمانی–حرکتی نیست.به همین دلیل سعی می شود از روانشناسی ورزشی هم برای موفقیت در رقابت ها و هم برای استعدادیابی ورزشی استفاده گردد.

تحقیقات متعددی در مورد تعیین ویژگی های روانی و صفات شخصیتی مطلوب ورزشکاران صورت گرفته و در پرتو آن ها مشخص شده که انگیزش ، توانایی غلبه برفشار روانی ،تمرکز ، هوش تاکتیکی ، شخصیت ، اعتماد به نفس و سازگاری، از عوامل مهمی هستند که بر عملکرد ورزشکاران ، چه در زمان مسابقه و چه در طول اجرای مسابقات ،اثر می گذارند.

ارزیابی مهارتهای روانشناختی اغلب به عنوان جزء لاینفکی از حیطة روانشناسی ورزشی کاربردی تلقی می شود و پژوهشگران به دفعات بر ضرورت وجود ابزارهای معتبر روانشناختی ای که بتواند دامنة وسیعی از مهارتهای ذهنی را اندازه گیری کند، اشاره کرده اند(زیدآبادی و همکاران،۱۳۹۳).

بدین منظور روشهای بسیاری برای ارزیابی ویژگیها و اثر مهارتهای ذهنی بر افزایش عملکرد ورزشکاران شکل گرفته، که این روشها شامل مشاوره با مربیان و همکاران، استفاده از پرسشنامه های روانشناختی، مصاحبه با ورزشکاران و همچنین مشاهدة رفتار در محیط ورزشی است.

در این میان، پرسشنامه های روانشناختی توجه بیشتری را در میان پژوهشگران به خود جلب کرده است،از جمله پرسشنامه هایی که برای سنجش و ارزیابی مهارت های روانشناختی استفاده میشوند میتوان به نسخة سوم پرسشنامة سنجش مهارتهای ذهنی اوتاوا (omsat3 ) اشاره کرد.

این پرسشنامه از سه زیر مقیاس و چند مهارت روانی در هر زیرمقیاس تشکیل شده است :

مهارتهای روانی پایه (اعتماد به نفس، تعهد و هدف گزینی) مهارتهای روان تنی (واکنش به استرس، آرمیدگی، کنترل ترس و نیرو بخشی) و مهارتهای شناختی (تمرکز، بازیافت تمرکز، تمرین ذهنی، تصویر سازی و طرح مسابقه) (نیری ،۱۳۹۲). (جدول شماره ۱).

جدول شماره( ۱). مهارت های ذهنی پرسشنامه 3 OMSAT

تست 3 OMSAT

سه مهارت اعتماد به نفس، هدف گزینی و تعهد، تحت عنوان مهارتهای ذهنی پایه ، طبقه بندی شدند. این مهارتها به این دلیل پایه نام گرفته اند که تا زمانی که این ویژگی ها در ورزشکاری تثبیت نشوند، سایر مهارتهای ذهنی به حد بالای تکامل نمی رسند.

این مهارتهای پایه در واقع آجرهای ساختمانی بنیادین برای دیگر مهارتهای ذهنی به شمار می روند. چهار مهارت واکنش به استرس، کنترل ترس، آرمیدگی یا آرامسازی و نیروبخشی در طبقه مهارتهای روان تنی جای میگیرند. این مهارتها بیشتر در ارتباط با ویژگیهای فیزیولوژیکی ورزشکاران است.

مهارت های شناختی نیز عواملی ضروری و حتمی برای دستیابی به سطوح عالی اجرای ورزشی محسو میشوند .مهارتهای شناختی پرسشنامه امست-۳ شامل تمرکز، بازیابی تمرکز ، تصویرسازی، تمرین ذهنی و طرح مسابقه است .

این مهارتها با مراحل و فرآیندهای شناختی از قبیل یادگیری، ادراک، حافظه و تفکر سروکار دارند. تمرین و مسابقه در سطوح بالا نیازمند حفظ تمرکز کامل بر اهداف و نیز بر مراحلی است که ورزشکاران را در رسیدن به آنها یاری میکند. عملکرد مطلوب در ورزش حاصل ترکیبی از توانایی های فنی ،جسمانی و روانی است.

بیشتر مربیان بر این باورند که دست کم ۵۰ درصد ورزش، ذهنی یا روانی است و در برخی ورزش ها مانند گلف ، تنیس و اسکیت هنری از این میزان به ۸۰ تا ۹۰ درصد میرسد.

از این رو توصیه به تمرین مهارت های روانی که شامل تمرین مستمر مهارتهای ذهنی یا روانی است ،با هدف بهبود عملکرد ، افزایش خشنودی و دستیابی به رضایتمندی بیشتر در ورزش و فعالیت جسمانی می شود.پیش از تدوین مهارتهای روانی لازم است مهارت های روانی ورزشکار سنجیده شود (شکل ۶ ) و سپس برنامه های تمرین مهارت های روانی تجویز می گردد.(نعمتی وهمکاران ،۱۳۹۴)

تحلیل تست 3 OMSAT

شکل شماره(۶) . نمونه تحلیل تست 3 OMSAT

بحث و نتیجه گیری

با توجه به فواید بسیار زیاد استعداد یابی در جهت شناسایی و پرورش استعداد ها، می توان به بهینه سازی پتانسیل افراد برای پیشرفت بیشتر ورزشکار در کوتاه ترین زمان، و صرف کمترین هزینه و انرژی و همچنین اجرای بهینه که در نهایت، نتیجه بهتر را شامل می شود، اشاره کرد .موضوع استعداد یابی اهمیت زیادی دارد، چنانچه فاصله بین شروع و پایان که همان آموزش و نخبه شدن است را کوتاه تر می کند.(حاجی حسنی ،۱۳۹۵)

استعدادیابی به نقل از پلتولا (۱۹۹۲) فرایندی است که به کمک آن نوجوانان بر اساس نتایج آزمون های عوامل مورد نظر به شرکت در رشته ورزشی که احتمال موفقیتشان در آن زیادتر است، تشویق می شوند. او استعدادیابی را اولین قدم پیشرفت فرد مبتدی به سوی قهرمانی معرفی می کند و توسعه استعدادیابی را مهمترین مرحله در روند نیل به موفقیت های ورزشی می داند.

بنابراین اولاً برای موفقیت در ورزش می بایست نظام استعدادیابی وجود داشته باشد، ثانیاً باید معیارها و ملاکهای مشخص نیز برای انتخاب افراد مستعد تعیین شود که در این پژوهش با بررسی عوامل مهم در موضوع شناسایی استعدادهای ورزشی تحت عنوان عوامل تکنیک های NASM، عوامل بیومتریک، عوامل فیزیولوژیک، عوامل بیومکانیک و عوامل روانشناسی ، به عنوان پیش بین های بروز استعدادیابی ورزشی در ورزشکاران صورت گرفت.

در تبیین یافته های پژوهش میتوان چنین گفت که افراد برای موفقیت بیشتر در عرصه های ورزشی در کنار علاقه شخصی، باید یک سری عوامل و مهارت ها را داشته باشد که این عوامل شامل عوامل جسمانی ، فیزولوژیک ، روانی می باشد. بنابراین هنگام استعدادیابی قبل از انتخاب رشته ورزشی بهتر است این فاکتورها سنجیده شود تا در صورتی که نوجوان امتیاز کافی و مورد نیاز برای ورود به یک رشته ورزشی را دارد، او را هدایت و راهنمایی کنیم.

لازم است به این نکته اشاره شود که شناسایی عوامل تآثیرگذار بر شکوفایی استعدادهای ورزشکاران و با توجه به اهمیت غیر قابل انکار استعدادیابی به جهت جلوگیری از صرف هزینه های بیهوده و اتلاف وقت مربی و ورزشکار، لزوم پرداختن به این موضوع نمایان گردید.

مقاله از : بهزاد حیدرزاده جزی

استعداد یابی, استعدادیابی نوجوانان, استعدادیابی ورزشی چیست, استعدادیابی ورزشی در ایران, سایت استعدادیابی, سایت استعدادیابی ورزشی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.
برای ادامه، شما باید با قوانین موافقت کنید