استعدادیابی و نخبه یابی
استعدادیابی و نخبه یابی
استعدادیابی Talent Identification
تعاریف رایج :
در لغت نامه ها ، مفاهیم جایگزین برای واژه استعداد عبارتند از :
قابلیت، توانایی ذاتی قریحه ، علاقه ، ظرفیت توانایی ، موهبت ، شایستگی لیاقت ، تمایل طبیعی ، میل ذاتی ٬ درون داشت ، نعمت خدادادی
Talent = Aptitud
لغت نامه لاروس و وبستر
استعداد را یک توانایی طبیعی ویژه می داند که ظرفیت فرد را برای موفقیت در عملکرد آدمی تشکیل می دهد .
ساعتچی (۱۳۷۵) :
استعداد را آمادگی طبیعی یا اکتسابی برای انجام دادن برخی از کارها می داند.
مک آردی (۱۹۹۸) :
استـعداد ، ویـژگی فردی است که در یک بخش گنـجایـش و توانایی بالاتر از افراد متوسط جامعه داراست و رتبه درصدی او بالاتر از50 می باشد.
چکیده تعریف استعداد
استعداد ، توانایی ذاتی است که فرصتی برای بروز و ظهور به آن داده شده است.
ارکان استعداد
1- مهارتها : که می تواند ذاتی یا محصول یادگیری یا تمرین باشد.
2- قابلیت ها : که عمدتاً مبنی بر قابلیتهای درونی است .
3- فرصت ها : این فرصت همواره توسط والدین ، معلمان ، مربیان و نهادهای اجتماعی فراهم می گردد.
استعدادیابی ورزشی
تعاریف رایج
- بومپا ( 2000) : استعدادیابی در ورزش یعنی کشف و به فعلیت رساندن توانایی های بالقوه مخصوص فرد . هدایت آنها در مسیر صحیح آن .
- دبوراهورا ( 2000) : استعدادیابی ورزشی را با غربال کردن کودکان و نوجوانان از طریق تستهای فیزیکی ، فیزیولوژیکی و مهارتی ، جهت تعیین افراد با پتانسیل بالا و حصول موفقیت در رشته ورزشی خاص تعریف می کند .
- رینگر: استعداد یابی ورزشی یعنی پیش بینی اجرا از طریق سنجش ویژگیهای جسمانی ، ذهنی و روانی ، اجتماعی و همچنین توانایی های تکنیکی
- اف ریچارد( 1999) : فرد ، مستعد ورزشی است که سطوح مورد نیاز جسمی و پیکری ، فیزیولوژیک و حتی روانی عملکرد ورزشی را دارا باشد.
- تامسون و بودیس ( 2006) : استعداد یابی در ورزش را فرایندی می دانند که از طریق آن کودکان به شرکت در فعالیت ورزشی که برای آن قابلیت کسب موفقیت دارند ، تشویق می شوند و در این راستا تعیین و ارزیابی پارامترهایی که سطح توانایی و ظرفیت کودک را با توجه به رشد و سطح آمادگی آن ها نشان می دهد.
تعریف نخبه یابی
- دبورا هورا( 2000) : غربال نوجوانان و جوانان که در رشته ورزشی مدنظر فعال بوده و استفاده از تستهای تخصصی فیزیکی – فیزیولوژیکی و مهارتی و استفاده از نظر مربیان مجرب جهت تعیین افراد موفق در هر گرایش .
ایشان در ادامه توضیحات خود استعداد گزینی را مخصوص رشته هایی می داند که جمعیت زیادی از آن جامعه در آن ورزش خاص حضور دارند .
- مک کاردی ( 2001) : نخبه یابی یک برنامه کوتاه مدت است که طی آن با مقایسه افراد در یک گرایش ورزشی می توان موفقیت آتی آنها را پیش بینی کرد.
تاریخچه استعدادیابی آکادمیک
اقوال متفاوتی در این زمینه وجود دارد ، یکی از آنها به موضوع سفارش نیروی هوایی ایالات متحده به مراکز علمی آن زمان در جریان جنگ جهانی دوم اشاره دارد .
نیروی هوایی خواسته بود افراد داوطلب خلبانی را تحت آزمایشهای علمی از پیش تعیین شده قرار دهند تا ازاین طریق مناسب ترین افراد را برای اینکار انتخاب کرده و بدین ترتیب در وقت و سرمایه صرفه جویی بعمل آمده و بهترین ها را جذب نمایند.
تاریخچه استعدادیابی ورزشی آکادمیک
در اواخر دهه 1960 میلادی در اکثر کشورهای اروپای شرقی دانشمندان روش های ویژه ای را برای شناسایی ورزشکاران مستعد تنظیم کردند ، تقریبا ً اکثر ورزشکارانی که در بازیهای المپیک 1972 مدال گرفتند بطور آکادمیک انتخاب شده بودند ، این موضوع در المپیک 1976 برای بلغارستان نیز رقم خورد. تقریباً 80% از ورزشکارانی که مدال گرفتند به روش آکادمیک استعداد یابی شده بودند.
همچنین در کشور چین پس از ورود مجدد به بازیهای المپیک افراد از طریق استعداد یابی آکادمیک – میدانی انتخاب می شدند و هم اکنون نیز ادامه دارد اما متاسفانه در چین از روشهای اخلاقی در این زمینه تبعیت نمی شود .
مزایای استعدادیابی و نخبه یابی
1- زمان مورد نیاز برای رسیدن به اوج عملکرد ورزشی به طور قابل توجهی کاهش می یابد . همچنین زمان و انرژی برخی نیز هدر نخواهد رفت .
2- استفاده ازمعیارهای ویژه علمی ، ضمن کاهش هزینه رسیدن به اوج عملکرد ، موجب بالا رفتن کارایی تمرینات می شود.
3- به دلیل کاهش فاصله کیفی ورزشکاران ، اعتماد به نفس در آنان شدیداً افزایش می یابد و سرخوردگی ناشی از عدم موفقیت کاهش می یابد .
4- با استفاده از روش های علمی افراد به سمت رشته هایی رهنمون می شوند که نظر جسمانی ، فیزیولوژیک و روانی برای آنها مناسب تر است.
5- به دلیل تبعیت از قواعد یکسان علمی ، طول عمر قهرمانی ورزشکاران افزایش می یابد .
مثال : سن خانمی 42 ساله که در المپیک 2012 در رشته شنا مدال طلا گرفت .
6- وجود یک الگوی مناسب استعداد یابی منجر به بوجود آمدن یک الگوی مناسب تمرینی هم می شود .
هاولی سک و همکاران (۱۹۸۲) :
اصول ده گانه ای را برای استعدادیابی ورزشی پیشنهاد کرده اند که اولین و مهم ترین آن عبارت است از :
- روشها و آزمونهایی که به کار گرفته می شوند باید از اعتبار و پایایی لازم برای شناسایی افراد مستعد از غیر مستعد برخوردار باشد.
- در انتخاب و الویت بندی متغیرها برای استعدادیابی لازم است در درجه نخست ، عوامل پایدار غیر قابل جبران ( قد ) ٬ در درجه دوم عوامل پایدار ولی قابل جبران ( سرعت ) ٬ در درجه سوم عوامل ناپایدار و قابل جبران ( انگیزه ) مورد توجه قرار گیرد.
- استعدادیابی ورزشی را باید بعنوان بخشی از پرورش استعداد ها در نظر گرفت و اجرا کرد.
- در امر استعداد یابی باید از علوم و متخصصین مختلف استفاده شود تا جامعیت استعدادیابی تامین گردد.
روش های استعدادیابی و نخبه یابی
تجربی – سنتی
غالباً بر نگاه مربی کارآزموده و دارای تجربه چندین ساله مبتنی است.
آزمایشگاهی
غالباً با انجام آزمونهای میدانی و اندازه گیری های دقیق بر اساس اصول آکادمیک است .
حیطه های استعدادیابی ورزشی
حیطه پزشکی
- معاینات سنجش سلامت و معاینات سالیانه ( برای پیشگیری و درمان )
- ژنتیک ( RH,PH,… )
- سنجش قابلیت تارهای عضلانی FT,ST و مشتقات آن
- سنجش ناهنجاریهای مناسب برای برخی رشته های ورزشی
- سنجش بینایی و شنوایی ( موارد مربوط به محرکهای دیداری و شنیداری)
حیطه فیزیولوژیک
- اندازه گیری ظرفیتهای هوازی ( vo2 max)
- اندازه گیری قابلیتهای جسمانی و حرکتی ( انعطاف، قدرت ، استقامت ، تعادل و …)
حیطه روانشناختی و روانی – حرکتی
- روانشناسی ( شخصیت ، هیجان ، برانگیختگی ، شجاعت ، ترس و … )
- رشد و تکامل حرکتی : مهارتهای بنیادین (دریافت کردن ، رهاکردن ، راه رفتن ، دویدن، پرش ، فرود و …)
- یادگیری حرکتی ( کنترل مهارتهای باز و بسته)
حیطه آنتروپولوژی
- رشد وتکامل حرکتی
- بایومکانیک
- آنتروپومتری
- کینسیولوژی آنتروپومتری
- سوماتوتایپ
- آناتومی ( اسکلت و عضلانی)
نکات قابل توجه در خصوص استعدادیابی ورزشی
- اغلب علما معتقدند که در استعداد یابی علمی ورزشی می باید از همه علوم بهره جست .
- وزن برخی از حیطه های استعدادیابی در تعییـن یک استعداد در همه رشته های ورزشی یکسان نیست .
مثال : آنتروپومتری در تیراندازی یا ارتباط آنتروپومتری با مسائل روحی و ذائقه ای افراد .
- علوم رایج در برخی از حیطه ها در دنیا کاملاً نوظهور می باشد و هنوز قطعیت و همه شمول نیست ( علم ژنتیک )
- وجود نرم های استاندارد ملی جهت انجام استعداد یابی ورزشی بر تشخیص مستعد از غیر مستعد الزامی است .
مشکلات پیش روی استعدادیابی ورزشی در ایران
- نبود اتفاق نظر بین علما و صاحب نظران
- نبود اطلاعات طبقه بندی شده مانند نرم های استاندارد ملی
- عدم جمع آوری و تدوین مرجعی مناسب با رعایت استانداردهای علمی
- عدم برگزاری دوره های آموزشی تخصصی
- عدم تخصیص اعتبارات لازم از سوی فدراسیون ها و مبادی ذیربط
- نبود یا کمبود زیرساختهای لازم برای پرورش مستعدین دریک منطقه از کشور
پیشنهاد
با توجه به مسائل و مشکلات پیرامون موضوع استعدادیابی ورزشی در کشور، نخبه یابی می تواند جایگزین مناسبی برای استعداد یابی باشد .
منبع : دکتر محمد معانی
